Kelime anlamı kan bilimi olan hematoloji, tıpta kan ve kemik iliği hastalıklarıyla ilgilenen bilim dalıdır. Bazı kan hastalıkları ve kanserlerin özellikle çocukluk çağında görülüyor olması çocuk hematolojisini çok daha önemli ve ayrı bir birim haline getirmiştir. Çocuk Hematoloji bölümü, Çocuk Onkolojisi, Radyasyon Onkolojisi, Çocuk Cerrahi, Nükleer Tıp, Radyoloji gibi tıbbi bölümlerle iş birliği içinde çalışır. 

Çocuklarda Görülebilen Hematolojik Hastalıklar

Çocuk hematolojisinin alanına giren hastalıklardan bazıları şunlardır.

Nutrisyonel anemiler

Anemi, halk arasında kansızlık olarak bilinen ve dokulara oksijen taşımada görevli olan kırmızı kan hücrelerinin yeterli miktarda olmadığı hastalığa verilen isimdir. Demir ve B12 vitamini eksikliklerine bağlı olarak gelişen nutrisyonel anemiler, dünyada en çok görülen anemi çeşitleridir. Bunların yanında çinko, bakır ve folik asit eksikliklerinde de nutrisyonel anemiler görülebilir. Nutrisyonel anemilerin belirtileri arasında sürekli yorgunluk, kilo kaybı, soluk cilt, kalp atışlarında düzensizlik, nefes darlığı, saçlar ve tırnaklar gibi keratin dokularda zayıflık, el ve ayaklarda soğukluk, baş ağrıları ve baş dönmeleri, sinirli ruh hali, dudak ve ağız kenarlarında çatlak ve yaralar sayılabilir. Nutrisyonel anemilerin teşhisi kan testleriyle yapılır. Aneminin çeşidi ve nedeni belirlenerek buna uygun tedavi yöntemi uygulanır. Tedavide genellikle kan testinde eksik görülen demir, B12 vitamini, folik asit gibi mineralleri ve bileşenleri içeren takviyeler ve bunlara uygun diyet programları uygulanır.

Akut lenfoblastik lösemi

Çocukluk çağında en çok görülen kanser türü olan akut lenfoblastik lösemi bir çeşit kan ve kemik iliği kanseridir. Hastalığın belirtileri arasında vücutta kolayca oluşan morarma ve kanamalar, yüksek ateş, halsizlik, kilo kaybı ve iştahsızlık, peteşi adı verilen cilt altı kan birikintilerinin görülmesi, kemiklerde ağrı sayılabilir. Bunların yanı sıra boyun, koltukaltı ve kasıklardaki ağrısız şişlikler ile kaburgaların alt tarafında kalan dalak bölgesindeki şişkinlik hissi ve ağrı da önemli belirtiler arasında yer alır. Hastalığın tanısı ve türünün belirlenmesi açısından bir dizi kan testi ve kemik iliği biyopsisi yapılması gerekir. Hastalığın tedavisinde kemoterapi, radyoterapi ve kök hücre nakli gibi tedavi yöntemleri uygulanır.

Akut myeloid lösemi

Halk arasında kan kanseri olarak bilinen akut myeloid lösemi bir çeşit kemik iliği kanseridir. Hastalığın belirtileri arasında ateş, solunum problemleri, vücuttaki morarma ve kanamalar, peteşiler, halsizlik ve sebebi açıklanamayan kilo kaybı sayılabilir. Hastalığın teşhisi ve tipinin belirlenmesi kan ve kemik iliği testleriyle mümkün olur. Hastalığın tedavisi için kemoterapi, kök hücre nakilleri ve ilaç tedavileri uygulanır.

Aplastik anemi

Nadir görülen bir hastalık olan aplastik anemi, kemik iliğinin yetersiz miktarda kan hücresi üretmesinden kaynaklanan bir hastalıktır. Bazı ağır durumlarda kan hücrelerinin üretimi tamamen dahi durabilir. Hastalığın belirtileri, lösemi gibi diğer kan ve kemik iliği hastalıklarıyla benzerlik gösterir. Teşhiste kan ve kemik iliği testlerine başvurulur. Hastalığın tedavisinde ise bağışıklık sistemi baskılayıcı yani immünsüpresif ilaç tedavileri ve kök hücre naklinden faydalanmak gerekir. 

Talasemi (Akdeniz anemisi)

Dünyada en fazla görülen kan hastalıklarından olan talasemi, Akdeniz anemisi olarak da anılır. Genetik bir hastalık olan talasemi kimi zaman hafif seyirli bir kansızlık olarak görülebilirken, kimi zaman da yaşamsal risk oluşturabilecek kadar ağır seyirli olabilir. Hastalık belirtileri arasında büyüme geriliği, kemik ve cilt sorunları, halsizlik ve ileri vakalarda kalp ve karaciğer gibi yaşamsal organladaki fonksiyon bozuklukları ve hastalıklar sayılabilir. Çeşitli laboratuvar testlerinin yanı sıra zaman zaman genetik testler de hastalığın teşhisinde etkin olabilir. Hastalığın tedavisi hastalığın seyrine göre belirlenir. Taşıyıcı olarak sayılabilen vakalarda herhangi bir tedaviye ihtiyaç duyulmazken ilerleyen vakalarda kan nakli, kemik iliği yani yök hücre nakli ve dalağın alınması gibi tedavi yöntemlerinden uygun görülenler uygulanır. 

Hemofili

Pıhtılaşma faktörü eksikliğine bağlı olarak görülen ve genetik geçişli bir kan hastalığı olan hemofili, kanama bozukluğu olarak da adlandırılır. Hastalık genelde erkeklerde görülmekle beraber kadınlarda da nadiren de olsa hemofiliye rastlanabilir. Bazı durumlarda belirtiler doğum sonrası hemen ortaya çıksa da hafif seyirli hemofililerde hastalık daha ileri yaşlarda anlaşılabilir. Herhangi bir etken olmaksızın özellikle eklemlerde görülen kanamalar ve kanama sürelerinin normalden uzun olması hastalığın önemli belirtilerindendir. Eklem içi kanamalar, ağrı ve şişlikler oluşturacağından hareket kısıtlılığına neden olabilir. Hastalığın tanısında çeşitli laboratuvar testlerinden faydalanılır. Hemofili ömür boyu devam eden bir hastalıktır, tedavisi için kanama kontrolü sağlayıcı ilaçlardan ve koruyucu yöntemlerden faydalanılır.

Çocuk Hematolojisi Tedavi Yöntemleri

Çocuk Hematolojisi kliniklerinde, hastalar muayene edildikten ve gerekli tetkitler yapıldıktan sonra hastalık teşhisleri konulur ve gerekli tedaviler düzenlenir. Çocuk Hematolojisi kliniklerinde uygulanan tedavi yöntemlerinin bazıları şunlardır;

Kemoterapi

Özellikle kanser tedavilerinde kullanılan kemoterapi, sitotoksik tedavi olarak da adlandırılabilen yoğun bir ilaç tedavisidir. Özellikle kanser hücrelerini etkileyen, bu hücrelerin büyümelerini ve çoğalmalarını engelleyen ilaçların yoğun bir şekilde uygulanmasıyla gerçekleştirilir. Kemoterapinin içeriği ve uygulama süresi hastalığın çeşidine ve seyrine göre belirlenir. Kemoterapi alan hastalarda bağışıklık sistemi zayıflamasından dolayı steril koşullar oluşturmak son derece önemlidir. Çocuk Hematolojisi kliniğinde yer alan günübirlik kemoterapi salonunda günlük kemoterapi infizyonları ve gerekli hastalara kan transfüzyonları yani kan nakilleri yapılır. Kemoterapiler, konusunda deneyimli kemoterapi hemşireleri tarafından HEPA filtreli kemoterapi hazırlama kabinleri içinde steril koşullarda hazırlanır ve hasta güvenliği ön planda tutulur. 

Radyoterapi

Işın tedavisi olarak da adlandırılan radyoterapi tedavisinde yüksek doz radyasyon uygulamalarından faydalanılarak kanserli hücrelerin büyümeleri ve çoğalmaları engellenir. Uzman radyasyon onkologlar tarafından uygulanan bu tedavi yöntemi özellikle lenf tutulumları ve kan hastalıklarına eşlik eden tümörlerin tedavilerinde kullanılır.

Kemik iliği (kök hücre) nakli

Hematoloji hastalıklarının bir kısmında özellikle de lösemilerde ana problem, normal kan hücresi oluşumunun bozulmuş olmasıdır. Kemik iliği nakillerinin temel amacı ise sağlıklı bireylerin kemik iliğinden alınan kök hücrelerin hastaya verilerek normal kan hücresi oluşumunun tekrar sağlanmasıdır. Kemik iliği nakillerinde doku uyumu sağlanan verici bulunması önem teşkil eder. Bu vericiler, doku grupları (HLA) tam uyum gösteren kardeşler gibi yakın akrabalar ya da doku uyumunun sağlandığı akraba olmayan vericiler olabilirler. Kimi zaman hastanın kendi kanından elde edilen sağlıklı kök hücreler ya da yeni doğan doku uyumlu kardeşten alınan kordon kanından elde edilen kök hücreler de tedavi amaçlı kullanılabilir. Bunların yanı sıra kemik iliği nakli öncesi hazırlık aşamasında hastanın bağışıklık sistemi yeni hücreleri kabul edecek şekilde baskılanır ve bu süre zarfında hastanın steril bir ortamda olması yüksek önem taşır.